Pernahkah anda mengalami perasaan aneh bahawa anda pernah mengalami situasi yang sama sebelum ini, walaupun itu mustahil? Kadang-kadang ia mungkin kelihatan seperti anda mengimbas kembali sesuatu yang telah berlaku. Fenomena ini, yang dikenali sebagai déjà vu, telah membingungkan ahli falsafah, pakar neurologi dan penulis sejak sekian lama.
Bermula pada akhir 1800-an, banyak teori mula muncul mengenai apa yang mungkin menyebabkan déjà vu, yang bermaksud “pernah dilihat” dalam bahasa Perancis. Ramai berfikir mungkin ini berpunca daripada disfungsi mental atau mungkin sejenis masalah otak. Atau mungkin ia adalah gangguan sementara dalam operasi normal ingatan manusia. Tetapi topik itu tidak sampai ke alam sains sehinggalah baru-baru ini.
Beralih daripada paranormal kepada saintifik
Pada awal milenium ini, seorang saintis bernama Alan Brown memutuskan untuk menjalankan kajian semula semua penyelidikan yang pernah direkodkan tentang déjà vu sehingga ketika itu. Kebanyakan perkara yang beliau dapati mempunyai unsur paranormal, yang berkaitan dengan alam ghaib seperti kehidupan lampau atau kebolehan psikik. Tetapi beliau juga menemui kajian yang meninjau orang biasa tentang pengalaman déjà vu mereka. Daripada semua hasil kerja kajian ini, Brown dapat mengumpul beberapa penemuan asas mengenai fenomena déjà vu.
Sebagai contoh, Brown menentukan bahawa kira-kira dua pertiga orang mengalami déjà vu pada satu ketika sepanjang dalam hidup mereka. Beliau menentukan bahawa pencetus déjà vu yang paling biasa adalah adegan atau tempat, dan pencetus seterusnya ialah perbualan. Beliau melaporkan petunjuk sepanjang satu abad atau lebih kesusasteraan perubatan tentang kemungkinan perkaitan antara déjà vu dan beberapa jenis aktiviti sawan di otak.
Kajian Brown membawa topik déjà vu ke dalam bidang sains yang lebih arus perdana, setelah ia muncul dalam kedua-dua jurnal saintifik yang saintis yang mempelajari kognisi kecenderungan membaca, dan juga dalam buku yang ditujukan kepada saintis. Kerja beliau berfungsi sebagai pemangkin kepada saintis untuk mereka membentuk sebuah eksperimen untuk menyiasat déjà vu.
Menguji déjà vu di makmal psikologi
Didorong oleh hasil kerja Brown, pasukan penyelidik beliau mula menjalankan eksperimen untuk menguji hipotesis tentang kemungkinan mekanisme déjà vu. Mereka menyiasat hipotisis hampir seabad lama yang mencadangkan; déjà vu boleh berlaku apabila terdapat persamaan spatial antara adegan semasa dan adegan yang tidak diingati dalam ingatan anda. Pakar psikologi memanggil ini kebiasaan Gestalt (Gestalt familiarity).
Bayangkan anda melalui stesen jururawat di unit hospital dalam perjalanan untuk melawat rakan yang sakit. Walaupun anda tidak pernah ke hospital ini sebelum ini, anda dihantui dengan perasaan yang anda pernah berada di sini. Punca asas untuk pengalaman déjà vu ini mungkin kerana susun atur tempat kejadian, termasuk susunan perabot dan objek tertentu dalam ruang, mempunyai susun atur yang sama seperti pemandangan berbeza yang pernah anda alami pada masa lalu.
Mungkin cara susunan stesen kejururawatan dari perabot, barang-barang di kaunter, cara ia bersambung ke sudut lorong adalah sama seperti cara satu set meja disusun berbanding papan tanda dan perabot di lorong di pintu masuk ke acara sekolah yang anda hadiri setahun sebelumnya. Menurut hipotesis kebiasaan Gestalt, jika situasi sebelumnya dengan susun atur yang serupa dengan yang semasa tidak terlintas di fikiran, anda mungkin hanya tinggal dengan perasaan yang kuat untuk situasi semasa.
Untuk menyiasat idea ini di makmal, pasukan penyelidik menggunakan realiti maya untuk meletakkan 2 kumpulan orang dalam bebrapa senario. Dengan cara itu, penyelidik boleh memanipulasi persekitaran yang dialami orang ramai – sesetengah adegan berkongsi reka ruang spatial yang sama, sementara sebaliknya berbeza. Seperti yang diramalkan, pengalaman déjà vu lebih berkemungkinan berlaku apabila orang berada dalam adegan yang mengandungi susunan ruang yang sama dengan unsur-unsur seperti adegan sebelumnya yang mereka lihat tetapi tidak ingat.
Penyelidikan ini mencadangkan bahawa satu faktor penyumbang kepada déjà vu boleh menjadi persamaan spatial adegan baharu dengan satu dalam ingatan yang gagal diingati secara sedar pada masa ini. Walau bagaimanapun, ia tidak bermakna bahawa persamaan ruang adalah satu-satunya punca déjà vu. Kemungkinan besar, banyak faktor boleh menyumbang kepada perkara yang membuatkan sesuatu adegan atau situasi terasa biasa. Lebih banyak penyelidikan sedang dijalankan untuk menyiasat kemungkinan faktor tambahan yang bermain dalam fenomena misteri ini.
Buat masa ini, déjà vu kekal sebagai anomali yang pelik dan menarik, mengingatkan kita betapa kompleks otak kita sebenarnya. Walaupun terdapat pelbagai hipotesis tentang déjà vu, masih terdapat kemungkinan besar untuk memahami lebih lanjut tentang fenomena ini. Jika anda meminati tentang cara otak kita berfungsi sebagai seorang psikologis, daftar bersama MyCompass dan terokai keupayaan anda.
Sumber: The conversation